Przejdź do głównej treści

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Historia Instytutu Amerykanistyki i Studiów Polonijnych

Powstanie

Instytut Amerykanistyki i Studiów Polonijnych (IAiSP) został utworzony w listopadzie 2004 roku na mocy decyzji Senatu Uniwersytetu Jagiellońskiego. Instytut jest jednostką wielodyscyplinarną, zatrudniającą historyków, socjologów, specjalistów w dziedzinie nauk o polityce i literaturoznawców i powstał z połączenia kilku wcześniej istniejących jednostek.

Instytut Studiów Polonijnych i Etnicznych

Najstarszą z nich był Instytut Studiów Polonijnych i Etnicznych, powołany już w roku 1972 w celu prowadzenia badań nad problematyką etniczności, migracji międzynarodowych, wielokulturowością, nacjonalizmami i regionalizmami w świecie, w szczególności w odniesieniu do społeczności polskich na obczyźnie.

Instytut Studiów Polonijnych i Etnicznych był jednym z najważniejszych polskich centrów badań i nauczania języka polskiego jako obcego, a także kwestii związanych z migracjami międzynarodowymi Polaków, problemów etniczności i migracji oraz polskiej literatury za granicą. W 2004 roku Instytut Studiów Polonijnych i Etnicznych został rozwiązany, a działające w jego ramach katedry weszły w skład między innymi Instytutu Amerykanistyki i Studiów Polonijnych (Katedra Socjologii Narodu i Stosunków Etnicznych oraz Katedra Międzynarodowych Ruchów Migracyjnych).

Instytut Studiów Regionalnych

W skład Instytutu Amerykanistyki i Studiów Polonijnych weszły także dwie katedry: Amerykanistyki i Ameryki Łacińskiej oraz Zakład Kanady, które do 2004 r. stanowiły część Instytutu Studiów Regionalnych. Instytut ten był jednostką pomyślaną jako instytut grupujący badaczy zajmujących się poszczególnymi częściami świata: Ameryką Północną i Europą, Ameryką Łacińską i Rosją, Bliskim i Dalekim Wschodem. Zmiany w strukturze Instytutu Studiów Regionalnych wynikały z coraz większej popularności i intensywności badań w dziedzinie studiów regionalnych (area studies). Naukowcy zajmujący się trzema regionami świata(Europą, oboma Amerykami i Rosją i Europą Wschodnią) zdecydowali się na utworzenie osobnych instytutów, a w ramach Instytutu Studiów Regionalnych pozostały Katedra Kulturoznawstwa Międzynarodowego oraz Katedra Bliskiego i Dalekiego Wschodu. 

Początki amerykanistyki na Uniwersytecie Jagiellońskim

Największą jednostką Instytutu Amerykanistyki i Studiów Polonijnych jest Zakład Amerykanistyki. Od 1991 do 2004 roku jednostka ta działała jako samodzielna jednostka badawcza Uniwersytetu Jagiellońskiego pod nazwą Międzywydziałowy Zakład Studiów Amerykańskich.

Celem MZSA było przybliżanie polskim studentom różnych zagadnień dotyczących Stanów Zjednoczonych. Obecnie Zakład Amerykanistyki kontynuuje zapoczątkowaną w czasach  Międzywydziałowego Zakładu Studiów Amerykańskich tradycję współpracy z pracownikami naukowymi różnych wydziałów uczelni, którzy w swoich badaniach zajmują się problematyką amerykańską i mogą swoją wiedzą podzielić ze studentami.

Założycielem i kierownikiem MZSA był prof. Andrzej Mania, który do 2019 roku był szefem Katedry Amerykanistyki (w 2019 Katedra Amerykanistyki przekształciła swoją nazwę w Zakład Amerykanistyki), pełniąc jednocześnie obowiązki kierownika Katedry Historii Dyplomacji i Polityki Międzynarodowej w Instytucie Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych.

W 1995 r. w MZSA został uruchomiony program studiów doktoranckich, a w marcu 2000 r. doszło do obrony pierwszej pracy doktorskiej.

Katedra Historii Międzynarodowych Ruchów Migracyjnych

Katedra powstała w 1976 r. wraz z utworzeniem transdyscyplinarnego Instytutu Badań Polonijnych UJ skupiającego socjologów, językoznawców, literaturoznawców i historyków. Kierownikiem Katedry został wówczas doc. dr hab. Mirosław Frančić, a w kolejnych latach: prof. dr hab. Andrzej Brożek, doc. dr hab. Halina Florkowska-Frančić, a od 1991 r. do końca września 2021 roku funkcję tę sprawował prof. dr hab. Adam Walaszek. 

Wczesne badania prowadzone w Katedrze dotyczyły głównie dziejów polskiej grupy etnicznej w USA, Australii, Szwajcarii, Francji i Kanadzie; zaoceanicznej emigracji polskiej w XIX i XX w.; migracji innych narodowości z terenów zaborowych i Polski. Pracownicy Katedry blisko współpracowali m.in. z zespołem prowadzącym badania nad polską emigracją zarobkową w XIX i XX w. kierowanym przez prof. Andrzeja Pilcha z Instytutu Historii UJ oraz z Instytutem Historii PAN. 

W latach 1980. pracownicy Katedry współtworzyli fundamentalne przewodniki bibliograficzne i archiwalne na temat dziejów Polonii i emigracji. Realizowali także nowatorskie projekty dotyczące pamięci społecznej o emigracji z Podhala i syntezy dziejów polskiej diaspory.

Przez wiele lat pracownicy Katedry aktywnie uczestniczyli w międzynarodowym dyskursie na temat migracji oraz dziejów etniczności, utrzymując szerokie kontakty z ośrodkami naukowymi w Europie, USA i Australii, współpracując m.in. z Uniwersytet w Lund w Szwecji i Griffith University w australijskim Brisbane. Kontakty te do dzisiaj owocują wymianą publikacji, organizacją międzynarodowych sympozjów i wspólnych projektów badawczych. 

W dniu 1 października 2021 roku na mocy Zarządzenia nr 72 Rektora UJ z dnia 7 lipca Katedra Historii Międzynarodowych Ruchów Migracyjnych została zlikwidowana, a jej dorobek naukowy i badawczy przejęła Katedra Migracji i Stosunków Etnicznych.

Wydział Studiów Międzynarodowych i Politycznych

Instytut Amerykanistyki i Studiów Polonijnych jest obecnie częścią Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politycznych. Został on utworzony mocą uchwały Senatu Uniwersytetu Jagiellońskiego z dnia 20 grudnia 2000 roku i stał się dwunastym wydziałem naszego uniwersytetu. Dziekanem Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politycznych został mianowany prof. dr hab. Andrzej Mania, zaś prodziekanami prof. dr hab. Władysław Miodunka i dr hab. Barbara Stoczewska. Obecna struktura Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politycznych znajduje się na stronie WSMiP UJ.

Podstawowe cele Instytutu Amerykanistyki i Studiów Polonijnych

Podstawowym celem działań Instytutu jest prowadzenie badań naukowych w zakresie studiów amerykanistycznych, polonijnych, etnicznych oraz Ameryki Łacińskiej. Instytut prowadzi także działalność dydaktyczną oferując studia I i II stopnia na kierunkach amerykanistyka, migracje międzynarodowe, latynoamerykanistyka oraz Transatlantic Studies. 

Siedziba Instytutu

Od początku istnienia Instytutu siedziba mieściła się w zabytkowym Pałacu Spiskim (Rynek Główny 34). W 2020 roku Instytut przeniósł się do zmodernizowanego budynku przy ul. Reymonta 4, który jest również obecną siedzibą Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politycznych UJ.

Zobacz galerię zdjęć