Z Życia Katedry Studiów Kanadyjskich

1 lutego 2021 r. na mocy zarządzenia Jego Magnificencji Rektora UJ prof. dr. hab. Jacka Popiela, istniejący w Instytucie Amerykanistyki i Studiów Polonijnych UJ Zakład Kanady, został przekształcony w Katedrę Studiów Kanadyjskich. Stanowi to dobrą okazję do podsumowania działalności i dorobku zespołu tworzącego nową Katedrę.

Pierwszy kurs poświęcony literaturze, historii i problemom społecznym Kanady został uruchomiony w roku akademickim 1997/98, w ramach programu studiów amerykanistycznych funkcjonującego w Międzywydziałowym Zakładzie Studiów Amerykanistycznych. Zajęcia te były otwarte dla wszystkich studentów i doktorantów naszego Uniwersytetu. Gdy 1 października 2001r, na nowo powołanym Wydziale Studiów Międzynarodowych i Politycznych powstał Instytutu Studiów Regionalnych, w jego strukturze utworzony został Zakład Kanady. Zatrudniono w nim dwie osoby: dr Martę Kijewską-Trembecką (socjologa) i dr hab. Anna Reczyńską (historyka). W styczniu 2005 r. Zakład został przeniesiony do nowopowstałego Instytutu Amerykanistyki i Studiów Polonijnych. Dzięki współpracy osób reprezentujących różne dyscypliny naukowe, zarówno z UJ jak i z innych ośrodków (zwłaszcza z Uniwersytetu Śląskiego) a także dzięki wsparciu Ambasady Kanady w Warszawie, stopniowo zwiększała się ilość kursów kanadystycznych. Dotacja otrzymana przez Zakład Kanady w roku 2002 od pana Henry Slabego z Toronto oraz granty International Council for Canadian Studies umożliwiły zakup sprzętu elektronicznego, finasowanie wykładów gościnnych kanadyjskich uczonych, dyplomatów i ciekawych postaci ze świata kultury a także zbudowanie kolekcji kanadyjskich oraz dotyczących tematyki kanadyjskiej książek i materiałów audiowizualnych. Zbiory te liczą ponad 1000 wolumenów, choć niestety jedynie ich część jest dostępna dla studentów, gdyż proces katalogowania w systemie Biblioteki Jagiellońskiej nie został zakończony. W roku 2020 Zakład otrzymał dodatkowo bibliotekę polonijnego dziennikarza z Toronto pana Jacka Kozaka.

Historyczny atlas geograficzny Kanady

W roku 2007 skład Zakładu powiększał się o kolejnych pracowników: dr Magdalenę Paluszkiewicz-Misiaczek oraz dr Marcina Gabrysia, a w roku 2020 pracownikiem Zakładu został dr Tomasz Soroka.

Zespół ten trzykrotnie współorganizował w Krakowie duże, międzynarodowe konferencje:

• W roku 2004: Kongres Polskiego Towarzystwa Badań Kanadyjskich, który był równocześnie trzecim Kongresem Central European Canadianist (180 uczestników; publikacja: Place and Memory in Canada. Global Perspectives / Lieu et mémoire au Canada: perspectives globales, M. Paluszkiewicz-Misiaczek, A. Reczyńska, A. Śpiewak (red.), Kraków: PAU 2005.
• W roku 2010: Kongres Polskiego Towarzystwa Badań Kanadyjskich (80 uczestników; publikacja: Towards Critical Multiculturalism: Dialogues Between / Among Canadian Diasporas/ Vers un multiculturalism critique: dialogues entre les diasporas canadienes, E. Bujnowska, M. Gabryś, T. Sikora (red.), Katowice: PARA 2011.
• W roku 2008: konferencja Canadian Association for Canadian Studies pt.: Canada & Poland: Diaspora and Diversity (23 uczestników z Polski i Kanady).

Pracownicy Zakładu realizowali wspólnie granty:

• W latach 2011-2014 grant Narodowego Centrum Nauki, który kończyła publikacja: Kanada na przełomie XX i XXI wieku. Polityka, społeczeństwo, edukacja, M. Kijewska-Trembecka, red. (współautorzy: dr Marcin Gabryś, dr hab. Marta Kijewska-Trembecka, dr hab. Radosław Rybkowski, dr Tomasz Soroka), Kraków: Księgarnia Akademicka 2013.
• W latach 2012-17 grant NCN zatytułny owaKanada jako mocarstwo selektywne. Rola i pozycja międzynarodowa Kanady po 1989 roku, w ramach którego powstała książka: M. Gabryś, T. Soroka, Canada as a Selective Power. Canada’s Role and International Position after 1989, Kraków: Księgarnia Akademicka 2017.
• W roku 2016 – Grant Senatu RP: Stworzenie bazy źródeł dokumentujących aktywności Polonii w Toronto na rzecz Polski i polskich imigrantów w latach 80 i 90 XX w. (realizowany przez: dr hab. A. Reczyńska, dr. M. Gabrysia, dr M. Paluszkiewicz-Misiaczek, dr. T. Sorokę oraz mgr. K. Pietrzok).

Pracownicy Katedry:

Prof. dr hab. Anna Reczyńska, historyk, kierownik Katedry Studiów Kanadyjskich w IAiSP UJ, autorka około 50 publikacji naukowych wśród nich trzech monografii książkowych: Emigracja z Polski do Kanady w okresie międzywojennym (Wrocław 1986; wersja angielskojęzyczna "For Bread and Better Future. Emigration from Poland to Canada 1918-1939", Toronto 1996), Piętno wojny. Polonia kanadyjska wobec polskich problemów lat 1939-1945 (Kraków 1997), Braterstwo a bagaż z narodowy. Relacje etniczne w Kościele katolickim na ziemiach kanadyjskich do I wojny światowej (Kraków 2013). Jej zainteresowania badawcze oraz praca dydaktyczna koncentrują się wokół historii Kanady (ze szczególnym uwzględnieniem problematyki etnicznej i relacji etnicznych w Kościele katolickim), historii procesów migracyjnych z ziem polskich oraz dziejów polskiej grupy etnicznej w Kanadzie.

Anna Reczyńska była stypendystką Fundacji Kościuszkowskiej, Fundacji Lanckorońskich i International Council for Canadian Studies. Prowadziła badania w archiwach polskich (m.in. w AAN, Archiwum MSZ), kanadyjskich (w Ottawie, Toronto i Winnipeg) i Rzymie (Archiwa Watykańskie, Archiwum Congregatio de Propaganda Fide, Archiwum Zgromadzenia Oblatów).

Była jedną z założycielek Polskiego Towarzystwa Badań Kanadyjskich i jego przewodnicząca w latach 1998-2001. W Muzeum Emigracji w Gdyni, wspólnie z dr Michaliną Petelską przygotowała w roku 2017 wystawę na temat miejsca Polaków w 150 letniej historii Kanady. W roku 2019 otrzymała Certificat of Merits przyznany przez International Council for Canadian Studies. Prowadzi badania nad dziejami fali polskiej emigracji, która trafiła do Kanady na skutek wydarzeń z lat 80. XX w.

Dr hab. Marta Kijewska-Trembecka, prof. UJ, socjolożka i politolożka. Autorka dwóch monografii: Quebec i Quebecois. Ideologie dążeń niepodległościowych (Kraków 2008) oraz Kanada, naród czy wspólnota polityczna. Analiza kanadyjskich procesów integracyjnych (Kraków 1994); redaktorka pracy zbiorowej Kanada na przełomie XX i XXI wieku (Kraków 2013) i autorka około 30 artykułów naukowych i rozdziałów w pracach zbiorowych. Badaczka wieloetnicznego społeczeństwa kanadyjskiego, zwłaszcza procesów oraz mechanizmów jego tworzenia i funkcjonowania, przemian społecznych i ideologicznych w Quebecu, mozaiki etnicznej Montrealu a także współczesnych problemów polskiej diaspory w tej metropolii. Interesuje się również przemianami strukturalnymi i kulturowymi współczesnego społeczeństwa polskiego i migracjami mieszkańców Polski oraz dążeniami europejskich mniejszości etnicznych (zwłaszcza Basków i Katalończyków) do utrzymania odrębności i ich aspiracjami narodowymi. Była stypendystką J.F. Kennedy Institute, Freie Universitat w Berlinie, Fundacji Kościuszkowskiej w Nowym Jorku oraz International Council for Canadian Studies, co umożliwiło jej kilkukrotny pobyt w Kanadzie i pracę badawczą w Multicultural History Society of Ontario, Toronto, w Department of Sociology, University of Toronto i Humanities and Social Sciences Library w McGill University w Montrealu; realizowała także badania w ramach stypendium Universidade NOVA de Lisboa w Lizbonie.

Poza kursam w Instytucie Amerykanistyki i Studiów Polonijnych prowadzi zajęcia dydaktyczne dla słuchaczy studiów III stopnia na Wydziale Studiów Międzynarodowych i Politycznych UJ oraz na Wydziale Polonistyki UJ. Jest promotorką ponad 200 prac magisterskich. W latach 2008-2016 pełniła funkcję zastępcy dyrektora Instytutu Amerykanistyki i Studiów Polonijnych UJ.

Dr hab. Magdalena Paluszkiewicz-Misiaczek, tłumaczka, filolog angielski, historyk, politolog, autorka tłumaczeń i około 25 publikacji naukowych, w tym dwóch monografii: Najeźdźcy w sukniach. Awans społeczny i zmiana wiktoriańskiego wizerunku kobiety w Kanadzie na przełomie XIX i XX wieku (Toruń 2015) oraz Szacunek i wsparcie – kanadyjski system opieki nad weteranami (Kraków 2015). Jest także współredaktorką pięciu książek i specjalnych numerów czasopism naukowych. Prowadziła badania w Kanadzie wykorzystując stypendia The Tokyo Foundation for Policy Research, Institute for Canadian and Aboriginal Studies w Ottawa University a także w Europie, korzystając z grantów J.F. Kennedy Institute, Freie Universitat, Berlin oraz Masaryk University w Republice Czeskiej oraz w ramach programu Erasmus w Grazu, Brnie, Katanii i Wilnie.

Dr hab. Magdalena Paluszkiewicz-Misiaczek koncentruje swoje zainteresowania naukowe oraz pracę dydaktyczną wokół przemian społecznych i szeroko rozumianej polityki a także realnych działań w sferze społecznej prowadzonych w Kanadzie przez władze różnych szczebli oraz organizacje pozarządowe. Zajmuje się zwłaszcza problemami kobiet i ruchów kobiecych w Kanadzie i USA, dziejami Ludności Rodzimej w Ameryce Północnej oraz polityką Dominium Kanady w stosunku do weteranów konfliktów zbrojnych (w tym również byłych polskich żołnierzy, którzy po II wojnie światowej trafili do Kanady). Przygotowuje polskojęzyczne wydanie tłumaczenia dwóch książek kanadyjskiego generała Romeo Dallaire’a, dowódcy misji ONZ w Rwandzie w latach 1993-1994.

Jest członkiem Polskiego Towarzystwa Tłumaczy Przysięgłych, Polskiego Towarzystwa Studiów Amerykańskich oraz Polskiego Towarzystwa Badań Kanadyjskich, w którym od roku 2019 jest skarbnikiem.

Dr Marcin Gabryś, politolog, zajmuje się̨ problematyką polityczną Kanady, w szczególności jej polityką zagraniczną, zagadnieniami ustrojowymi oraz regionami północnymi. Autor monografii Stosunki kanadyjsko-amerykańskie w polityce premiera Pierre’a Elliotta Trudeau 1968-1984 (Kraków 2010) i dwutomowego Przewodnika po konstytucji Kanady (Kraków 2016 i 2017) a także współautor trzech książek: Kanada na przełomie XX i XXI wieku (Kraków 2013); Canada as a selective power (Kraków 2017) i Międzynarodowa pozycja Kanady 2006-2018 (Łódź, 2018), opracowań naukowych: Państwo i społeczeństwo: kanadyjska myśl społeczna, polityczna i prawna, (Katowice 2012). Jest również autorem 14 rozdziałów w publikacjach i artykułów w czasopismach naukowych a także redaktorem prac zbiorowych w języku polskim i angielskim dotyczących problematyki kanadyjskiej, wśród nich: Towards Critical Multiculturalism, (Katowice 2011) i Canadian Political, Social and Historical (Re)visions in 20th and 21st Century, (Berlin 2020). W latach 2013-2017 był redaktorem naczelnym czasopisma “TransCanadiana. Polish Journal of Canadian Studies”. Między innymi dzięki stypendiom International Council for Canadian Studies oraz Department of Foreign Affairs and International Trade Canada kilkakrotnie prowadził badania w Kanadzie na University of Ottawa, McGill University w Montrealu, w York University w Toronto (gdzie był visiting professor) a także w USA (Western Washington University, Bellingham, WA). W latach 2012-17 kierował grantem badawczym Narodowego Centrum Nauki opracowując problematykę dotyczą Kanady jako mocarstwa selektywnego. Obecnie realizuje projekt badawczy na temat przemian politycznych w arktycznych regionach Kanady oraz procesów dewolucji władzy i rozwój samorządów inuickich. W jego ramach przygotowuje monografię i cykl artykułów naukowych.

Przez dwie kadencje był skarbnikiem, a następnie (w latach 2013-2016) prezesem Polskiego Towarzystwa Badań Kanadyjskich. W roku 2015 udzielił wywiadu kanadyjskiej telewizji CBC na temat postrzegania Kanady na świecie. Jest komentatorem wydarzeń́ politycznych dotyczących Kanady m.in. w radiu TOK FM.

Dr Tomasz Soroka w Instytucie Amerykanistyki i Studiów Polonijnych pracuje od roku 2011 i jego działalność dydaktyczna obejmuje głownie problematykę kanadystyczną. W roku 2010 obronił pracę doktorską, która była poświęcona relacjom Kanady z Wielką Brytanią oraz ewolucji ustroju monarchicznego w Kanadzie. W efektem badań prowadzonych przez dr Sorokę jest monografia Rola Kanady w transformacji Imperium Brytyjskiego (Kraków 2014). Jest on też autorem 15 artykułów i rozdziałów poświęconych różnym aspektom dziejów i polityki Kanady a także współautorem trzech monografii: Kanada na przełomie XX i XXI w. (Kraków, 2013), Canada as a Selective Power (Kraków 2017) oraz Międzynarodowa pozycja Kanady 2006-2018 (Łódź, 2018). Obecnie skupia się na badaniach przepisów kanadyjskich dotyczących języków oficjalnych i nieoficjalnych oraz polityki językowej tego kraju. Od roku 2020 realizuje grant badawczy Miniatura III, finansowany ze środków NCN, którego celem jest zbadanie miejsca i roli języka inuickiego w polityce i prawodawstwie terytorium Nunavut.

Dr Tomasz Soroka przez trzy kadencje (w latach 2004-2010 i 2013-2016) zasiadał w Zarządzie Polskiego Towarzystwa Badań Kanadyjskich, pełniąc funkcję sekretarza.

Katedra Studiów Kanadyjskich